Onze zoon wil in de meivakantie best graag naar de plek van waaruit de bevrijding van Europa destijds is begonnen. Wij grijpen dit met beide handen aan om samen met hem nog een keer van een kleine vakantie te kunnen genieten.
We gaan dus voor een paar nachten zuidwaarts, naar Normandië, de plek in Frankrijk waarvan ze zeggen dat het er bijna altijd regent. Een van de vier dagen doet het dat inderdaad ook. Maar de andere drie lunchen we lekker in de zon tussen alle strand- en museumbezoeken door.
Voor ons zal het deels een trip down memory lane zijn. We waren er twintig jaar geleden al, maar ditmaal gaan we meer zien. En er is vast een hoop veranderd. Maar eerst bezondigen we ons nog een keer aan de film Saving Private Ryan van Steven Spielberg.
Fécamp en Étretat
Onderweg naar de stranden van D-Day in Normandië pakken we Fécamp en Étretat ook nog mee. Dit zijn de kustplaatsen met die spectaculaire krijtrotsen. Uiteraard blijken die in de afgelopen twintig jaar niets aan schoonheid te hebben ingeboet, net als het Benedictijnerklooster (jawel die van de drank Benedictine!). Ook het haventje van Honfleur ziet er nog geweldig uit, ondanks dat het dan miezert.
Onze standplaats is daarna Bayeux, waar de immense Notre-Dame kathedraal de stad domineert.
Britse militaire begraafplaats Bayeux – De Engelsen
En dan begint het echte werk: soppend over het grasveld van de Engelse militaire begraafplaats in Bayeux verbazen we ons over de grote verliezen bij Operatie Overlord. Ofwel de invasie van Normandië, die startte met D-Day, in de nacht van 5 op 6 juni 1944. Het was de grootste amfibische operatie in de militaire geschiedenis en één van de bloedigste veldslagen in de Tweede Wereldoorlog.
Vijf stranden werden uitverkozen tot landingsplaats voor de troepen, waarvan de codenamen luidden: Sword, Juno, Gold, Utah en Omaha. De Engelsen vielen voornamelijk vanaf Sword en Gold aan. 4.000 Mannen verdienen in Bayeux dan ook hun laatste rust.
Maar er zijn meer begraafplaatsen van Engelse soldaten in Normandië. Dat komt omdat de traditie voorschrijft dat soldaten samen met hun strijdmakkers begraven dienen te worden dichtbij de plaats waar zij zijn gesneuveld.
De invasie leek tevoren trouwens ondoenlijk. In 1942 waren er al pogingen door de Geallieerden ondernomen. Bij Dieppe bijvoorbeeld. Dus de Duitsers waren voorbereid met hun bouw van de Atlantische Wal. Deze verdedigingslinie van ruim 5.000 kilometer – van Noorwegen tot aan de grens met Spanje – moest Nazi-Duitsland behoeden voor een vijandige invasie vanaf zee.
Juno Beach Centre – De Canadezen
Van onder de paraplu kijken we uit over Juno Beach bij Courseulles-sur-Mer. Hier gingen de Canadezen in Normandië aan land. We leren hier niet alleen een hoop over de invasie, maar ook over het land zelf. Eigenlijk weten we ook niet veel over dit land, concluderen we. Dus alleen daarom was ons bezoek aan Juno Beach Centre (geopend in 2003) het al waard. Naast het feit dat Canada in totaliteit 45.000 man verloor in deze oorlog (waarvan 5500 bij The Battle of Normandy en 359 tijdens D-day), blijkt het land zelf door deze oorlog ook ingrijpend te zijn veranderd. Zo verbetert bijvoorbeeld de positie van de vrouw door de komst van kindercrèches (met de mannen aan het front gingen de vrouwen ook aan het werk).
Ook vertelt het museum over de komst van immigranten en de weigering op een gegeven moment nog immigranten toe te laten tot het land. Een zeer actuele kwestie dus. Bij de film aan het eind van de rondgang door het museum schiet ik behoorlijk vol. Ik zal niet verklappen waarom, voor het geval je er zelf nog een kijkje wilt gaan nemen.
Luchtlandingsmuseum Sainte-Mère-Église – De Amerikanen
In Sainte-Mère-Église schijnt de zon volop op de beroemde parachutist die zich hier, hangend aan de kerktoren, twee uur dood hield voor de Duitsers. Hier bevindt zich het Luchtlandingsmuseum. De gebouwen (waarvan er twee pas in juni 2014 werden gebouwd) lijken op grote parachutes en zijn prachtig ingericht met overzichtelijke vitrines en levensechte opstellingen.
Als je het modelvliegtuig betreedt waarmee ze destijds vertrokken zijn vrees je echt dat je zo moet gaan springen, de donkere ongewisse nacht in. De parachutisten moesten achter de vijandelijke linie Duitse kanonnen onschadelijk maken en twee bruggen opblazen, zodat de invasie werd ondersteund van daaruit en een Duitse tegenaanval onmogelijk werd gemaakt. Helaas kwamen zij soms ook op rare plaatsen terecht als in bomen of aan een kerktoren dus.
In het museum kun je ook in een zogenaamde glider: met deze zweefvliegtuigen werden zelfs jeeps ingevlogen. Het is niet te bevatten als je het ziet. Ook sommige gliders kwamen raar terecht: zo boorde zich één glider bijvoorbeeld in de muur van een bejaardenhuis. De Duitsers vermoedden al een inval met gliders en hadden dus het land alvast onder water gezet en er boomstammen rechtopstaand ingeplant om een mogelijke landing te verhinderen. De soldaten moesten dus ook nog eens kilometers lang door zware modder voortploegen.
Dit zien we in Saving Private Ryan niet terug. Geen wonder dat Caen, slechts 15 kilometer uit de kust, pas na een maand of wat in handen kwam van de Geallieerden.
Utah Beach – De Amerikanen
Het gigantische standbeeld bij Utah Beach bestaat uit drie mannen, die respectievelijk symbool staan voor: de planner ofwel de strateeg, de soldaat die aan land ging vanuit het landingsvaartuig en de marinier die vanaf zee de kust bombardeerde.
Binnenin het Utah Beach D-Day museum wordt het verhaal verteld van alle marineschepen en de soorten vaartuigen waarmee de invasie werd ingezet. Het gebouw is rond en voorzien van grote ramen waardoor je een panoramisch uitzicht hebt op Utah Beach.
Wetenswaardig vond ik het om te lezen dat de Amerikanen destijds ook twintig Comanches recruteerden om het probleem van door Duitsers onderschepte communicatie te voorkomen. De eerste boodschap vanaf Utah Beach op die bewuste ochtend van 6 juni 1944 luidde dan ook: Tsaaku nunnuwee (de landing gaat goed).
Duitse militaire begraafplaats La Cambe – De Duitsers
De Duitse militaire begraafplaats La Cambe komt op ons over als een begraafplaats van verliezers. Het is een erg sobere plek met verdeeld over het terrein steeds groepjes van vijf zwarte kruizen op rij, waar omheen veel meer graven liggen, gemarkeerd door platliggende kruisjes in het gras. Hier liggen ruim 21.000 Duitse strijdkrachten begraven.
In totaal zijn er 80.000 in Normandië gesneuveld. Binnen is een tentoonstelling over oorlog en verderf door de tijd heen en de vraag of de mens er ooit iets van zal leren. Een oproep tot vrede dus. Bovendien wordt melding gemaakt van het feit dat ook de meeste Duitse soldaten eigenlijk niet in een oorlog wilden vechten.
Omaha Beach – De Amerikanen
De Amerikaanse begraafplaats in Colleville bij Omaha Beach – het dodelijkste landingsstrand – is waanzinnig mooi aangelegd. Na de ingang kijken we onze ogen uit bij de infinity pool die naadloos lijkt over te gaan in de blauwe zee beneden. De grote hoeveelheden smetteloze witte kruizen (en Davidsterren van de Joodse soldaten) die hier op de heuvel boven Omaha Beach strak in het gelid staan opgesteld, maken indruk. De Amerikanen hadden op deze plek dan ook te maken met de grootste verliezen. Bijna 10.000 mannen liggen hier begraven. De familie kreeg destijds de keuze voorgelegd: mag hij hier begraven worden of wilt u hem liever naar huis laten komen?
Voor de ruim 1.500 vermisten is een halfronde muur opgetrokken, waarop hun namen staan vermeld. Dit is één van de twee begraafplaatsen: de andere ligt bij St. James, waar iets meer dan 4.000 graven zijn. Het is werkelijk misdadig hoe prachtig het hier is op deze groene heuvel vol met witte kruizen met uitzicht over de blauwe zee en Omaha Beach.
Arromanches – De kunstmatige haven
Tot slot bezoeken we Arromanches, waar zich een kunstmatige haven bevond om de troepen te kunnen blijven bevoorraden. De resten daarvan liggen hier – ruim 70 jaar na dato – nog steeds voor de kust. Het D-Day museum 6 juni 1944 blijkt in twintig jaar tijd helaas weinig veranderd. Maar het blijft verbazingwekkend om te zien hoe de idee van een mobiele haven (één van de twee werd ook door de storm verwoest) in deze ruige zee werkelijkheid werd. En daarmee de bevrijding van Europa in zicht kwam. Maquettes en een film (in het Nederlands zelfs!) maken dit duidelijk.
Wat het meeste indruk op me heeft gemaakt deze dagen is het besef wat een gigantische logistieke operatie het eigenlijk is geweest, zeker voor die tijd. Helaas worden tijdens oorlogen vaak de beste uitvindingen gedaan. Maar vooral ook het offer dat al die mannen, soms pas 17 jaar, voor onze vrijheid hebben gebracht en de weerslag die het op hun thuissituatie had blijft onvoorstelbaar.
Geschrokken ben ik ook van het aantal burgerslachtoffers dat gevallen is bij de algehele slag om Normandië. Maar liefst 20.000 mensen kwamen om het leven, voornamelijk bij de bombardementen van Caen, die plaatsvonden na D-Day. Komende september wordt mijn zoon 17, ik kan en wil me er geen voorstelling van maken.
Er is veel te vinden over de Slag om Normandië en D-Day op de site van Liberationroute.
Ons hotel in Bayeux was erg goedkoop met prima ontbijt, schoon en centraal gelegen.
2 mei 2016